Het gouden tijdperk van het luchtschip begon in 1900, toen de eerste serieuze luchtschepen passagiers konden vervoeren. In Filibus, the mysterious air pirate uit 1915 speelt het luchtschip een hoofdrol.  

Vanuit een eigen luchtschip kan de mysterieuze Filibus op elke gewenste plek worden opgehaald en neergelaten, niet alleen om diefstallen te plegen, maar ook om verwarring te stichten op de grond.  Zo slaagt die erin uitgerekend de detective die een door Filibus gepleegde bankroof onderzoekt, verdacht te maken.  

Zelf blijft Filibus aanvankelijk buiten schot, dankzij allerlei gadgets zoals een miniatuurcamera, een telefoonverbinding tussen de takelmand en de gondel van het luchtschip, en een heliograaf. Via dat laatste gadget ontvangt de bemanning van het luchtschip een Beam me up, Scotty in licht-morse, en kan Filibus worden weggetakeld uit verdachte omstandigheden.  

Het futuristische, geestige Filibus is in 2018 gerestaureerd door EYE Filmmuseum en Milestone. Eye typeert de film zelf als ‘één van de grappigste, meest feministische, steampunk-travestie-thrillers ooit gemaakt’. 

Wat wij ervan vinden:

Filibus draagt kleding die ‘de gewone man’ suggereert: Jan met de pet, een boefje. Alter ego Baronesse Troixmond draagt de jurken en gevederde hoeden uit het tijdperk, en alter ego twee Graaf de la Brive driedelig met monocle en snor.  

Wie van de drie is nu ‘het origineel’? De film laat dit in het midden. Valeria Creti, geboren Peretti, wisselt onbekommerd tussen de drie personages en maakt Filibus daarmee minstens ambigu als “vrouw van die tijd”, maar zelfs ronduit genderfluïde. Als Filibus is Creti acrobatisch en technologisch vaardig, als Baronesse vindingrijk, elegant en verzot op sieraden (stelen), en als Graaf niet te beroerd om de zus van de detective geloofwaardig het hof te maken.  

Over eventuele genderfluïtiteit van Creti zelf is niets bekend; er is wel sprake van een echtgenoot Vasco Creti, die ook acteerde. Filmgeschiedkundige Angela Dalle Vacche geeft echter aan dat in de periode dat Filibus werd gemaakt, gender-questioning in het algemeen zijn weg had gevonden in de Italiaanse society van die tijd, waar vrouwen steeds vaker experimenteerden met masculiene expressie. Wat dat betreft is Filibus een weergave van zijn tijdgeest – een frisse en vrolijke kijk op gender en genderrollen, maar dan ruim honderd jaar oud.  

Een speciale vermelding verdient de muziek bij deze restauratie, gecompileerd uit oude filmmuziek-opnames door het Mont Alto Motion Picture Orchestra.  

Door: Mario RoncoroniTaal: Engelse tussentitels bij een stomme filmJaar: 1915Waar te vinden: Eyefilm.nl (gecheckt 29-7-'25)

Thema's

Drag Fictie Gender Historisch