10 december 2020

Excuses van de overheid en financiële compensatie, hoe zit het precies?

Van 1 juli 1985 tot 1 juli 2014 moest je voor het wijzigen van je geslachtsaanduiding in je geboorteakte operaties en een onomkeerbare sterilisatie ondergaan. Op maandag 30 november 2020 heeft de overheid dit een inbreuk op de lichamelijke integriteit genoemd. De overheid heeft excuses aangeboden en keert in bepaalde omstandigheden een tegemoetkoming van €5000 uit.

Een historisch moment. Maar hoe zit het precies? Wat houden de excuses in en aan wie zijn ze eigenlijk gericht? Wanneer kom je in aanmerking voor de tegemoetkoming?

De Staat gaat de financiële tegemoetkomingsregeling de komende tijd uitwerken en zal de regeling in concept aan ons voorleggen. Het streven is dat de financiële tegemoetkomingsregeling vóór de zomer van 2021 wordt gepubliceerd. De precieze regeling is dus nog niet bekend, maar we willen met de beantwoording van deze veel gestelde vragen duidelijkheid geven over wat er wél bekend is.

Zit jouw vraag er niet bij? Mail dan naar transwetvoor2014@transgendernetwerk.nl of bel tijdens kantooruren naar 020 205 0915. We zullen deze vragenlijst regelmatig updaten.


Wat waren in de oude transwet precies de voorwaarden om het geslacht juridisch te laten wijzigen?

De tekst van de oude Transgenderwet over de voorwaarden voor juridische geslachtswijziging is tussen de invoering van de wet op 1 juli 1985 en de wijziging daarvan op 1 juli 2014 tussentijds veranderd. Net vóór de wijziging van 1 juli 2014 was de wettekst als volgt:

Iedere Nederlander die de overtuiging heeft tot het andere geslacht te behoren dan is vermeld in de akte van geboorte en lichamelijk aan het verlangde geslacht is aangepast voor zover dit uit medisch of psychologisch oogpunt mogelijk en verantwoord is, kan de rechtbank verzoeken wijziging van de vermelding van het geslacht in de akte van geboorte te gelasten, indien deze persoon als mannelijk in de akte van geboorte vermeld staande, nimmer meer in staat zal zijn kinderen te verwekken, dan wel als vrouwelijk in de akte van geboorte vermeld staande, nimmer meer in staat zal zijn kinderen te baren.

De voorwaarden van onomkeerbare sterilisatie en lichamelijke aanpassingen hebben de hele periode gegolden.


Waar heeft de overheid nu precies excuses voor gemaakt?

Het kabinet geeft aan er stellig van overtuigd te zijn dat erkenning en excuses op zijn plaats zijn, vanwege de bijzondere en ingrijpende aard van de in de voormalige Transgenderwet gestelde voorwaarden voor het wijzigen van de geslachtsregistratie in de geboorteakte. Het is volgens het kabinet onmiskenbaar dat deze voorwaarden zich uitstrekten tot de lichamelijke integriteit, een ingrijpende factor zijn geweest in de verdere levensloop van veel mensen (zowel voor degenen die onomkeerbare operaties hebben ondergaan, als ook voor degenen voor wie de voorwaarden een obstakel vormden om tot een wijziging van de geboorteakte te kunnen komen) en veel leed hebben veroorzaakt. Het kabinet erkent ook dat de voormalige Transgenderwet een gevoel van uitsluiting en afwijzing heeft kunnen oproepen. Ook daarvoor maakt de Staat nu excuses.

Het kabinet heeft daarom erkenning en excuses overgebracht voor het leed dat de in de voormalige Transgenderwet gestelde voorwaarden heeft veroorzaakt. Deze erkenning en excuses zijn heel breed en gelden voor de gehele periode waarin de oude Transgenderwet van kracht is geweest. De excuses worden gemaakt aan iedereen die heeft geleden onder de oude Transgenderwet.

Aanpassing van de geslachtsaanduiding was alleen mogelijk na een fysieke transitie en definitief afscheid van een eventuele kinderwens,” schrijft minister Dekker. “Zo’n inbreuk op de lichamelijke integriteit kunnen we ons vandaag de dag eigenlijk niet meer voorstellen.” Minister Van Engelshoven noemt de wet een “symbool van maatschappelijke afwijzing.”


Hoe weet ik of ik in aanmerking kom voor de financiële tegemoetkoming?

De financiële tegemoetkomingsregeling moet nog verder worden uitgewerkt. Nog niet alle details zijn bekend. Wij houden dit natuurlijk in de gaten en zullen updates geven zodra er meer bekend is.

Het is wel al duidelijk dat de regeling zal gelden voor iedereen die in de periode tussen 1 juli 1985 en 1 juli 2014 een transitie heeft ondergaan, uitmondend in de wijziging van de geslachtsregistratie in de geboorteakte.

De Staat heeft ook aangegeven dat de financiële tegemoetkoming ook zal gelden voor personen die voor 1 juli 2014 in transitie zijn gegaan, en kort na die datum hun geslachtsregistratie in de geboorteakte hebben gewijzigd. Wat er met ‘kort’ bedoeld wordt is nog niet bepaald. Er zullen dus mensen zijn voor wie het nu helaas nog niet duidelijk is of zij al dan niet onder de regeling zullen vallen. Wij zullen ons ervoor inzetten dat de regeling zo duidelijk mogelijk wordt.

Ik ben intersekse en heb ook met de transwet te maken gehad. Kom ik in aanmerking voor de tegemoetkoming?

Ja. Iedereen die in de periode tussen 1 juli 1985 en 1 juli 2014 in transitie is gegaan, uitmondend in de wijziging van de geslachtsregistratie in de geboorteakte (voor of kort na 1 juli 2014) komt in aanmerking voor de financiële tegemoetkoming. Het voorgaande geldt overigens ook als je je niet per se als intersekse persoon identificeert.

Ik ben intersekse en ben als minderjarige al geopereerd om aan mijn juridische geslacht te kunnen ‘voldoen’. Geldt de regeling ook voor mij?

Het kabinet heeft niets gezegd over de minimale leeftijd die de aanvrager van de financiële tegemoetkomingsregeling moet hebben gehad ten tijde van het voldoen aan de voorwaarden.

Om in aanmerking te kunnen komen voor de financiële tegemoetkomingsregeling moet echter wel aan de volgende twee voorwaarden zijn voldaan: (i) men is in de periode tussen 1 juli 1985 en 1 juli 2014 in transitie gegaan en (ii) men heeft voor of kort na 1 juli 2014 de geslachtsregistratie in de geboorteakte gewijzigd.

Waarom heeft de overheid geen financiële tegemoetkoming toegezegd voor mensen die niet in transitie zijn gegaan, vanwege de voorwaarden?

De overheid heeft hierover in de schriftelijke communicatie (brief aan de Tweede Kamer en het persbericht) geen expliciete uitspraken gedaan. TNN betreurt het dat de Staat geen financiële tegemoetkoming biedt aan degenen die vanwege de voorwaarden hebben afgezien van een wijziging van het juridisch geslacht. Ook voor deze groep is het leed immers groot geweest. Het is wél zo dat de erkenning en excuses van de Staat expliciet ook voor deze groep personen gelden. De Staat heeft het leed van deze groep dus wel gezien en erkend. 


De overheid zegt dat het zou gaan om zo’n 2000 mensen. Hoe weten ze dat?

Dit is een schatting. Tegenwoordig veranderen jaarlijks veel meer mensen hun juridische geslacht dan toen de oude Transgenderwet van kracht was.

Waarom keert de overheid €5000 uit, waar komt dat bedrag vandaan?

Minister Dekker schrijft hierover in zijn brief aan de Kamer: “Hoewel ik besef dat leed zich niet laat vergelijken, is bij het bepalen van de hoogte van deze tegemoetkoming aansluiting gezocht bij de tegemoetkoming naar aanleiding van de Commissie De Winter.”

De Commissie De Winter deed onderzoek naar lichamelijk en geestelijk geweld in de Jeugdzorg in Nederland vanaf 1945. Het eindrapport toonde ernstige misstanden. De overheid heeft excuses aangeboden en een compensatieregeling ingesteld waarmee de slachtoffers aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming van €5000.


Wanneer kunnen we de financiële tegemoetkoming verwachten?

De Staat streeft ernaar dat de regeling vóór de zomer van 2021 wordt gepubliceerd. Wanneer de financiële tegemoetkoming wordt uitgekeerd, is nog niet bekend.

Gaat TNN verdere stappen ondernemen of gaan jullie akkoord met de regeling van de overheid?

Het Transgendercollectief heeft om erkenning, excuses en om een financiële compensatie verzocht en het is belangrijk en historisch dat die erkenning, excuses en een financiële tegemoetkoming er nu zijn gekomen. TNN kijkt uit naar de voortzetting van het overleg met de overheid over de verdere vormgeving van de publiekelijke erkenning en excuses. Daarbij is voor TNN belangrijk dat deze bijdragen aan bredere maatschappelijke erkenning van transgender en intersekse personen en betere bekendheid van de gebeurtenissen.

Over de hoogte van de financiële tegemoetkoming en de belangrijkste voorwaarden om daarvoor in aanmerking te komen, valt niet te onderhandelen. Wél krijgt TNN een concept van de regeling voor financiële tegemoetkoming te zien. TNN krijgt ook de gelegenheid om daarop input te geven, bijvoorbeeld over de interpretatie en uitwerking van de voorwaarden om in aanmerking te komen voor de tegemoetkoming. TNN vindt dat geen enkel bedrag het leed kan compenseren dat door transgender en intersekse personen is geleden als gevolg van de oude Transgenderwet. In die zin kunnen wij dan ook niet in algemene zin zeggen – laat staan dat wij dat voor anderen kunnen bepalen – dat we “tevreden” zijn met het bedrag van EUR 5.000. We hadden liever een hoger bedrag gezien, maar we zien tegelijkertijd dat het openstellen van een financiële tegemoetkomingsregeling door de Staat op zichzelf heel uitzonderlijk is. Ook hadden we graag gezien dat er een financiële tegemoetkoming zou gelden voor personen die vanwege de voorwaarden van de oude Transgenderwet niet hun juridisch geslacht hebben gewijzigd. Ook voor die groep personen is het leed groot geweest. De Staat heeft die groep niet onder de financiële tegemoetkomingsregeling willen brengen en dat betreuren wij. Het is wél zo dat de erkenning en excuses van de overheid nadrukkelijk ook voor die groep personen gelden; dat vinden wij heel belangrijk. Alles bij elkaar genomen, laten de excuses, erkenning en de financiële tegemoetkoming naar onze mening zien dat de overheid het leed van betrokkenen serieus neemt en heel goed beseft dat de oude Transgenderwet niet door de beugel kon.

Uiteindelijk is het aan iedere persoon zelf om zich een eigen oordeel te vormen over de erkenning, excuses en financiële tegemoetkoming. Het staat ieder individu vrij om na te denken over vervolgstappen.

Ik ben zelf niet tevreden met dit antwoord van de overheid. Kan ik gaan procederen?

De erkenning en excuses van de overheid en de financiële tegemoetkomingsregeling gaan niet gepaard met de verplichting om af te zien van een juridische procedure. Wij kunnen geen uitspraken doen over de vraag of er in jouw individuele geval een mogelijkheid is om te procederen en of dat verstandig en wenselijk is.

Waarom heeft het Transgendercollectief geen medisch zorgverleners aansprakelijk gesteld?

 Het Transgendercollectief heeft ervoor gekozen om de Nederlandse Staat aansprakelijk te stellen, omdat de Nederlandse Staat verantwoordelijk is geweest voor het invoeren en handhaven van de voormalige Transgenderwet die van 1 juli 1985 tot 1 juli 2014 heeft gegolden.

De aansprakelijkstelling van het Transgendercollectief staat los van de beoordeling van de rol die medisch zorgverleners en andere deskundigen hebben gespeeld bij de uitvoering van de voormalige Transgenderwet. Wij zien in dat er per individu verschillend over die rol wordt of kan worden gedacht. 

Wat vindt TNN van het standpunt van de overheid over de verjaring van de vorderingen van het Transgendercollectief?

Hierover zullen wij sámen met het gehele Transgendercollectief een gezamenlijk standpunt formuleren. Een update volgt.  

Wat vindt TNN ervan dat de overheid zegt dat de oude Transgenderwet vanaf eind 2008 voor onrechtmatig moet worden gehouden?

Ook hierover willen wij sámen met het gehele Transgendercollectief een gezamenlijk standpunt formuleren. Een update volgt.


Is het standpunt van TNN gelijk aan het standpunt van het Transgendercollectief?

Dat kan, maar is niet noodzakelijk. Het Transgendercollectief bestaat namelijk uit verschillende organisaties en individuen, die hun krachten hebben gebundeld en hebben samengewerkt om de Staat aansprakelijk te stellen voor de oude Transgenderwetgeving. TNN maakt onderdeel uit van het Transgendercollectief en voert in dit kader overleg met de overige leden van het Transgendercollectief. Wij onderschrijven de acties die namens het volledige Transgendercollectief zijn of worden verricht, evenals stellingen die namens het volledige Transgendercollectief worden gedaan. Omgekeerd is TNN echter vrij, net als de overige leden, om een eigen mening en standpunt te vormen, zonder dat hiervoor eerst toestemming van het Transgendercollectief noodzakelijk is. De antwoorden die zijn gegeven in deze veel gestelde vragen dienen dan ook te worden gelezen als het standpunt van TNN.


De overheid heeft het over het creëren van een bredere maatschappelijke bewustwording. Daar wil ik bij helpen! Hoe kan ik me aansluiten?

Stuur een mailtje naar transwetvoor2014@transgendernetwerk.nl.


Ik zou in contact willen komen met andere mensen die te maken hebben gehad met de wet. Waar kan ik terecht?

Stuur een mail naar transwetvoor2014@transgendernetwerk.nl, dan brengen wij je in contact.

 

Credits

Branding & design Cheerleader.studio

Website development Digitmind.nl

Fotografie headers: Tengbehkamara.com