‘Kijk es naar al dat licht’ gaat over twee vrouwen van Somalische afkomst, Sagal en Diana. Die afkomst delen ze met Alara Adilow (1988), de schrijfster van het boek. Diana is bovendien net als Alara trans vrouw. Het boek beschrijft Diana’s worsteling met haar identiteit, haar transitie en ook haar armoede. Sagal, die op haar 28e al fortuin heeft gemaakt, is verliefd op haar.
‘Haar transitie was het benaderen van het heden in haar lichaam’, schrijft Adilow over Diana. ‘Een afwerping van verdwaaldheid.’ Die ‘verdwaaldheid’ verwijst naar de worsteling die Diana heeft gevoerd met haar identiteit.
Verderop in het boek gaat het over de blik van anderen op een trans lichaam. ‘De mensen zeggen dingen als monster, over lichamen die anders zijn. Het lichaam van Diana wordt door velen gezien als een bedreiging.’ Als wanorde.
Masker
Je kunt wel zeggen dat trans vrouw Diana – die centraal staat in het boek – een masculiene jeugd heeft gehad. Ze groeit op in een omgeving waar hardheid, overleven en straatcultuur bepalend zijn. Zelfdestructie. Ze zoekt dat ook bewust op; misschien om zichzelf iets te bewijzen. Maar het is een masker. De hardheid past niet bij hoe ze zich innerlijk voelt. Dit spanningsveld is de kern van haar identiteitsontwikkeling.
Ook Sagals leven gaat niet over rozen. Haar moeder kwam als tiener vanuit Somalië naar Nederland, zwanger en alleen. Sagal groeit op in een omgeving van wiet, rook en racisme. Ze besluit dat ze rijk wil worden. Dat lukt met haar marketingbedrijf Anansi. Die naam is bewust gekozen: Anansi was een antikoloniale held voor tot slaaf gemaakte Afrikanen. Hij was met slimheid en bedrog zijn tegenstanders te slim af.
Sagal krijgt ruzie met haar geliefde Diana om een abortus als ze zwanger blijkt. Niet Sagal zou zwanger moeten zijn, vindt ze, maar Diana. Diana gaat dan terug naar haar ex, de veel oudere Eduard. Hij lijkt vooral op zoek naar verbinding en begrip, maar de vraag is of hij Diana echt begrijpt. Waar Diana intuïtief en spiritueel is, is hij rationeel en westers.
De zoektocht van Diana en Sagal is ook totaal anders dan die van Eduard. Wat ze precies zoeken – erkenning, genezing, bevrijding of geluk – is vaag. Zoeken ze het dan in de seks, in verwrongen relaties of in drugs en drank? Of dient dat allemaal alleen om die zoektocht te helpen en zichzelf te vinden?
Licht
Hoe dan ook, aansluitend op de titel zou je kunnen zeggen dat voor Diana licht en bevrijding voorop staat. Licht in meerdere betekenissen van het woord, zoals je bij een dichter zoals Adilow kunt verwachten. Licht kan dan staan voor goddelijk licht of voor het vinden van een nieuw zelf, voor een innerlijk licht en voor zichtbaar zijn na een periode van duisternis en donkerte.
Iets meer over de aanpak. We volgen Diana en Sagal. Het boek maakt af en toe een sprong naar drie jaar eerder, 2021. Diana was nog Icy, een criminele jongen van de straat, die met Lindsey is. Via een chatsite krijgt hij een relatie met Eduard, die hem de ruimte geeft om Diana te vinden. Icy wist zich aanvankelijk nog geen raad met het verlangen om Diana te zijn. Maar in 2024 ligt dat anders. ‘Diana was inmiddels echt, veel echter dan ze als Icy ooit was.’