In de NPO-serie Goliath hoor je elke week over een rechtszaak waarin burgers het opnemen tegen een ‘reus’, zoals een multinational, een overheidsinstantie, of zelfs de Staat der Nederlanden. Journalist Annette van Soest doet verslag samen met oud-raadsheer in de Hoge Raad Ybo Buruma. 

Er zijn afleveringen over onterechte belastingaanslagen, medische missers, discriminatie, geluidsoverlast en in aflevering 8 komt Senn van Beek aan het woord over diens besluit om de Staat voor de rechter te dagen. De ingangsvraag van deze aflevering luidt: “Wat als je voor de wet niet bestaat?” Want zo voelde het voor Senn, die zich identificeert als non-binair.  

De belangstelling van oud-rechter Buruma voor deze zaak is direct gewekt, als hij uit zijn voorbereiding oppikt dat er in Nederland maar liefst 230.000-300.000 mensen zijn die zich non-binair voelen. Dit is, zo concludeert hij, geen niche-onderwerpje. Bijna niet te geloven dat rechters sinds 2018 slechts ruim vijftig keer opdracht aan gemeenten gegeven hebben om iemands gendermarker aan te passen. Niet omdat verzoeken afgewezen worden, want dat is bij zijn weten maar één keer gebeurd, maar omdat er dus maar weinig verzoeken worden gedaan. Wellicht, denkt hij, omdat mensen de weg niet weten, of op zien tegen de papieren rompslomp.  

Ik voelde me gewoon niet gezien, en dat is eenzaam – Senn van Beek

Zo niet de non-binaire Senn, voor wie dit een principekwestie is. Senn wilde graag een X in diens paspoort. Maar die ontdekte dat de wijziging van diens gendermarker naar X via de rechter moet, terwijl een verandering van M naar V, en andersom, door de gemeente zelf kan worden gedaan. Dit raakt aan ongelijke behandeling.  

Een ander probleem is dat nogal wat wetten en regels op het binaire onderscheid van M en V zijn opgesteld. Neem nu het aangeven van je kind: dat doe je als vader of moeder. Wat moet een non-binaire persoon in dit geval? Waarom is er geen optie ‘ouder’? Senn wil dat de overheid niet alleen de mogelijkheid biedt van een gendermarker X, maar dan ook wetten en regels waar nodig zo vormgeeft dat er echt rekening wordt gehouden met het bestaan van non-binaire mensen.  

Buruma bevestigt dat er met non-binaire personen op bepaalde thema’s in de wet geen rekening wordt gehouden, zoals Senn zelf ook aangeeft. De ingangsvraag van de aflevering is wat te sterk gesteld, vindt hij, omdat daar waar de wet spreekt over ‘de persoon die…’ (met het voornaamwoord ‘hij’), ook vrouwen en non-binaire personen bedoeld worden. Senn bestaat dus juridisch wel, maar voor hun slaan bepaalde wetten en regels inderdaad de plank goed mis. Buruma geeft daarvan meerdere voorbeelden: emancipatiewetten waarin quota M/V worden genoemd, maar ook: kom je in een mannen- of een vrouwengevangenis, en wie mag jou fouilleren? Dus ja, er zijn zeker wetten die moeten worden aangepast.  

Wat wij ervan vinden:

De cijfers van Rutgers over het aantal mensen dat graag een X als gendermarker zou willen, staan ook op onze site: 3,7% van de bevolking geeft aan het “(zeer) waarschijnlijk daadwerkelijk” te gaan doen als het via het gemeentehuis kan in plaats van via de rechter. Dat is ook waar Senn voor strijdt en wat de zaak volgens Buruma zo interessant maakt: Senn staat daar niet voor zichzelf, maar om de Staat te dwingen actie te ondernemen ten behoeve van al deze mensen.  

En dat dit nodig is, realiseer je je pas als je deze aflevering beluistert. Want je was je er wellicht in de eerste plaats al niet van bewust dat er (ook volgens de rechtbank in Den Haag die uitspraak in Senns zaak deed) zonder meer sprake is van ongelijke behandeling tussen binaire en non-binaire trans personen. En in de tweede plaats is het ook een eye-opener waar Senn op gestuit is, en wat door Ybo Buruma wordt bevestigd: dat er wetgeving is die onduidelijk tot onhoudbaar blijkt als je er naar kijkt met non-binaire ogen.  

Buruma volgt de zaak aandachtig, want er kan uit het hoger beroep (dat de Staat heeft ingesteld tegen de inmiddels gedane uitspraak) toch wel fundamentele verandering voortvloeien. Senns zaak ‘hangt’ nu een beetje, omdat niet duidelijk is of de Staat vanuit Europese regelgeving verplicht kan worden de wet aan te passen.  

Senn zit nu in de wachtkamer van het hoger beroep. Zou die deze zaak een volgende keer weer aanspannen? Jazeker, zegt Senn, maar niet meer alleen. Wel met anderen of met een belangenorganisatie. Onder meer dankzij deze uitzending is in elk geval het bewustzijn over deze kwestie groter geworden, en de kans op een krachtenbundeling daarmee ook.  

En ook al was Senn principieel tegen, die heeft nu tóch via de rechtbank een X in diens paspoort laten zetten. Immers: hoe meer mensen een X in hun paspoort hebben, hoe groter de druk op de Staat om actie te ondernemen. In die zin voelt de uitzending als een oproep aan non- binaire mensen om dit ondanks de rompslomp en de principiële bezwaren tóch zo snel mogelijk te doen, dan maar via de rechtbank.  

Door: Annette van Soest met Ybo BurumaJaar: 2025

Thema's

Activisme Documentaire Gender Non-binair Transgender