Met taal kun je afstand scheppen maar ook betrokkenheid. Taal over transgender mensen moet vooral menselijk zijn. Welke termen worden veel gebruikt, en wat betekenen ze?
Termen
Transgender mensen
Waarom is het nodig om ‘transgender mensen’ te schrijven in plaats van ‘transgenders’ of ‘transmensen’? Omdat transgender-zijn één van de kenmerken van een persoon is. Met een zelfstandig naamwoord reduceer je iemand tot diens gender. Gebruik transgender daarom liever als bijvoeglijk naamwoord. Zonder spatie impliceert bijvoorbeeld de term ‘transvrouw’ dat het om een vrouw gaat die anders is dan andere vrouwen. Terwijl je het hebt over een vrouw die toevallig trans is.
lhbti
Elke letter van de afkorting lhbti verwijst naar een andere groep: lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, en intersekse. Let er dus goed op welke afkorting je gebruikt en of je daarmee ook zegt wat je wilt zeggen. Als het over seksuele oriëntatie gaat is het onzin om het over lhbti mensen te hebben, want dan benoem je ook transgender mensen en intersekse mensen, terwijl het niet over genderidentiteit en seksediversiteit gaat. Zeg dan lhb mensen, of benoem op een andere manier dat het over seksuele oriëntatie gaat.
Transitie
De periode waarin iemand in een ander geslacht gaat leven, kun je het beste omschrijven met de term ’transitie’. Een transitie kan medisch zijn, als je bijvoorbeeld hormonen gebruikt of operaties hebt gehad. Maar een transitie kan ook sociaal zijn, als je je anders presenteert aan je omgeving en bijvoorbeeld je naam en je voornaamwoorden verandert. Je kunt dus ook van een transitie spreken als iemand (nog) geen medische behandeling heeft gehad of hun geslachtsregistratie (nog) niet heeft gewijzigd. De ene persoon ziet een transitie als een lang proces, dat nooit helemaal af is. De ander als iets wat op zeker moment plaatsvindt en dat daarna achter de rug is.
Trans-zijn
‘Transseksualiteit’ en ‘transgenderisme’ zijn verouderde termen. Tegenwoordig hebben we het over transgender-zijn en over genderdiversiteit. De diagnoses genderdysforie en genderincongruentie worden ook weleens gebruikt, maar dit zijn medische diagnoses. We raden daarom af om die termen te gebruiken als het niet over iemands diagnose gaat.
Identificeren of zijn?
Mensen identificeren zich als bijvoorbeeld man of vrouw of non-binair. Zeg niet dat mensen zich identificeren als transgender, want dat is niet wíe ze zijn. Omdat over cisgender mensen ook niet gezegd wordt dat zij zich identificeren als man of vrouw, is het nog beter om de formulering in zijn geheel te vermijden en het te hebben over wie je bent. Mensen zijn man of vrouw of non-binair.
Vrouwen, mannen, mensen
Iemand die bij de geboorte als jongen gezien werd en door het leven gaat als vrouw, noem je ‘vrouw’ of ‘trans vrouw’. Trans mannen werden bij de geboorte als meisje gezien, maar zijn man en noem je dus ook ‘man’ of ‘trans man’. Voor non-binaire mensen gebruik je genderinclusieve woorden als ‘mensen’ of ‘personen’.
Geboortegeslacht
In de meeste gevallen is het onbelangrijk om iemands geboortegeslacht te benoemen. Je kunt dat wel doen als iemand er zelf over praat, en het handig is om te weten hoe die persoon toen gezien werd door de omgeving.
Vermijd zinnen als ‘Ryan is geboren als vrouw’ en ‘Alice is geboren als man’. Ook zinnen als ‘Ryan is eigenlijk een meisje’ of ‘Ryan was eerst een meisje’ kloppen niet. Ryan werd bij de geboorte als meisje gezien, maar voor Ryan zelf heeft dit misschien nooit geklopt.
Hoe kan het wel?
-Ryans geboortegeslacht is vrouw, maar hij gaat al een paar jaar door het leven als man.
-‘Hoera, een meisje’, dacht de hele familie toen hij werd geboren.
-De echoscopist zei nog: ‘Het wordt een jongen’, Annabel en haar ouders weten inmiddels wel beter.
-Maria presenteerde zich in de jaren negentig nog als man, en ging toen veel naar homofeesten.
-Op Sems geboortekaartje stond dat hen een meisje was, maar dat heeft nooit geklopt.
-Alice is opgevoed als jongen, maar vanaf haar achtste weet ze dat ze een meisje is.
Waarom kun je de term biologisch geslacht beter vermijden?
Veel mensen vinden de term ‘biologisch geslacht’ handig omdat die zou verwijzen naar harde feiten op het moment van geboorte. Maar dat klopt niet. Bij de geboorte wordt een geslacht genoteerd, maar dat gebeurt op basis van uiterlijke geslachtskenmerken. Naar bijvoorbeeld chromosomen wordt helemaal niet gekeken, en niet ieders chromosomen, hormonen en secundaire geslachtskenmerken passen binnen de definities die we voor mannen en vrouwen gebruiken. Op de website van NNID lees je meer informatie over seksediversiteit. Preciezer is het om te spreken van iemands geboortegeslacht of het geslacht dat bij de geboorte werd geregistreerd.
Aanspreekvormen
Gebruik de aanspreekvorm waar iemand zelf de voorkeur aan geeft. Bijvoorbeeld ‘zij’, ‘hij’, of ‘hen’. Weet je het niet zeker? Vraag het dan. Soms zetten mensen hun aanspreekvormen ook in hun e-mailhandtekening of in hun profieltekst op sociale media. Informatie die niet van de persoon zelf komt, zoals politierapporten of berichten van iemands familie, kunnen onjuiste of verouderde informatie bevatten.
Naast ‘hij’ en ‘zij’ kun je ook naar mensen verwijzen met de woorden ‘die’ en ‘hen’. Veel non-binaire mensen gebruiken deze aanspreekvorm. Het ANP en veel andere redacties hebben het gebruik van non-binaire voornaamwoorden al overgenomen.
Een paar voorbeeldzinnen:
-Sam komt vanavond ook naar het feest, ken je die al?
-Raven komt morgen op tv, heb je diens nieuwe programma al gezien?
-Marta werkt in het dierenasiel, hen is een echte dierenvriend.
-Daan kan goed voetballen, hen heeft hun techniek het afgelopen jaar geperfectioneerd.
Sommige mensen gebruiken meerdere voornaamwoorden. Dan kun je al die voornaamwoorden gebruiken, steeds dezelfde of door elkaar.
Verleden tijd
Als je schrijft over iemands leven van vóór een transitie, gebruik je de voornaamwoorden die iemand nu gebruikt.
Bijvoorbeeld:
-Toen Noah nog op vrouwenvoetbal zat wilde hij met zijn team elke wedstrijd winnen.
-Emma werd twee jaar voor haar transitie in de trein aangevallen door een groep die haar uitschold voor vieze flikker.
-Als kind wist Charlie al dat hen later arts wilde worden.
Taal verandert voortdurend, dus ook de taal die transgender mensen voor zichzelf gebruiken. Deze adviezen gelden niet als vaste regels, maar als houvast voor de juiste woorden.