26 november 2021

Excuses voor bijna 30 jaar verplichte operaties en sterilisaties

Zaterdag 27 november maakt Nederland publiekelijk excuses voor de oude Wet Wijziging Geregistreerd Geslacht. Tot 2014 moesten transgender en intersekse mensen die hun geslachtsregistratie wilden wijzigen verplichte operaties ondergaan, waaronder een onomkeerbare sterilisatie. Minister Van Engelshoven (OCW) maakt hiervoor namens het hele kabinet excuses tijdens een ceremonie in de Ridderzaal in Den Haag. Nederland is het eerste land ter wereld dat publieke excuses maakt voor een dergelijke wet.

De operaties die vele honderden transgender en intersekse mensen moesten ondergaan waren medisch niet noodzakelijk maar wel wettelijk verplicht. Zo werden mensen voor een onmogelijke keuze gesteld. Ze konden weliswaar kiezen voor papieren die klopten met hun genderidentiteit, maar tegen een veel te hoge prijs. Zij waren niet meer in staat kinderen te krijgen of kregen last van de operaties waar zij zonder de wet niet zelf voor hadden gekozen.

De voorwaarden die de Wet Wijziging Geregistreerd geslacht (ook wel transgenderwet) van 1985 tot 2014 stelde, zijn in strijd met fundamentele mensenrechten, zoals onder meer vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. In het Verenigd Koninkrijk werd in 2004 al duidelijk dat deze verregaande eis nooit zou worden gesteld aan een wijziging, hetzelfde geldt voor Spanje in 2007. In Nederland heeft het tot 2014 geduurd voordat de onrechtmatige eis uit de wet is gehaald.

Groot onrecht

‘Ons is groot onrecht aangedaan,’ zegt Willemijn van Kempen, die in 2019 het initiatief nam om de staat om excuses, erkenning en compensatie te vragen voor de schade die de wet in vele levens heeft aangericht. Dat deed ze samen met het Transgender- en Interseksecollectief, dat bestaat uit individuen en de organisaties Transgender Netwerk Nederland, Bureau Clara Wichmann en de NNID, Nederlandse organisatie voor seksediversiteit. Het collectief wordt gesteund door advocatenbureau De Brauw Blackstone Westbroek.

In november 2020 brachten de ministers Sander Dekker en Ingrid van Engelshoven in een videogesprek excuses over aan het collectief. Ook kondigden ze een ceremonie en een financiële tegemoetkoming aan.

De financiële tegemoetkomingsregeling is vorige maand ingegaan. Mensen die kunnen aantonen dat ze aan de eisen van de wet hebben voldaan, krijgen een tegemoetkoming van €5000. Het collectief is blij dat er een regeling is, maar vindt de regeling niet inclusief genoeg en het bedrag te laag. In Zweden, waar geen publieke excuses waren maar wel een tegemoetkoming, was het bedrag ruim viermaal hoger.

Mensenrechten

Toch ziet het collectief een grote waarde in de publieke excuses in de Ridderzaal. ‘De overheid heeft transgender en intersekse mensen bijna dertig jaar structureel achtergesteld en beschadigd. Het is belangrijk dat ze daarvoor nu haar excuses aanbiedt,’ zegt Willemijn. Dit is volgens haar ook het moment waarop de overheid kan laten zien dat ze de mensenrechten van trans en intersekse mensen actief gaat beschermen. ‘Bijvoorbeeld door een verbod op niet-medisch noodzakelijke operaties op intersekse kinderen, zodat ze later zelf kunnen besluiten of ze operaties willen. Maar ook door non-binaire identiteiten juridisch beter te erkennen, en door de wet inclusiever te maken voor trans ouderschap.’

Het collectief hoopt verder dat de excuses van de Nederlandse overheid ook als voorbeeld zullen dienen voor landen waar de sterilisatie-eis nog steeds geldt, zoals bijvoorbeeld Finland, Tsjechië en Roemenië.

Lees ook de verhalen van een aantal mensen die met de wet te maken kregen:
Leonne: ‘Ik heb jaren van mijn leven moeten inleveren’
Sem: ‘Ik had echt geen last van dat orgaan’
Sjaan: ‘Het medisch onderzoek voelde als een verkrachting van staatswege’

Meld je hier aan voor de livestream van de ceremonie.

Na de ceremonie, tussen 15:30 en 16:30 kun je (anoniem) bellen of chatten met Genderpraatjes. Normaal gesproken is dit een jongerenlijn, maar voor deze gelegenheid is de lijn én de chat open voor iedereen die na de livestream van de ceremonie hun hart wil luchten. 
Het chatvenster vind je via de websites van genderpraatjes.nl of transgendernetwerk.nl en het telefoonnummer is 085 3037680

Foto (cc) Pieter Musterd

Credits

Branding & design Cheerleader.studio

Website development Digitmind.nl

Fotografie headers: Tengbehkamara.com