Trans mensen ervaren veel discriminatie in de zorg in Nederland – zo blijkt uit een survey die wij in januari op onze social media verspreidden. 60 procent liet weten discriminatie in de zorg tegen te komen. De uitsluiting wordt op verschillende manieren meegemaakt – bij de gynaecoloog, maar ook bij de huisarts en het ambulancepersoneel.
15 maart is er een hoorzitting van het College voor de Rechten van de Mens over onze voorzitter Brand Berghouwer die zelf discriminatie meemaakte bij de gynaecoloog. “Ik kreeg geen lichamelijk onderzoek, volgens het ziekenhuis omdat ik – in hun woorden – een vrouw met genderdysforie zou zijn. Ik had op dat moment alle transitie behandelingen die ik wilde hebben al gehad en zat daar tegenover ze, met mijn volgroeide baard.”
In 2019 kwam Brand terug bij de gynaecoloog waar hij twee jaar daarvoor was geweest voor gynaecologische klachten. De hormoonblokkers die hem waren voorgeschreven, werkten niet meer tegen de pijn die hij voelde. De gynaecoloog had al eerder aangegeven dat verwijdering van zijn baarmoeder en/of eierstokken ook een optie was wanneer de hormoonblokkers niet zouden werken; bovendien zouden die op langere termijn negatieve effecten op zijn lichaam hebben. Daarom kwam hij deze keer terug om aan te geven dat hij voor de operatie wilde gaan.
De gynaecoloog was nu echter van mening veranderd – de operatie was niet meer zomaar mogelijk, Brand mocht eerst maar eens langs de genderkliniek voordat ze zich aan de procedure durfde te wagen. “Ik was bij haar teruggekomen omdat ik nog steeds veel klachten in mijn onderbuik had. Dat was de reden dat ik mijn baarmoeder en/of eierstokken wilde laten verwijderen. En zij deed alsof het een transitiewens was – terwijl ik al door mijn transitie heen was op dat moment, en ik nooit de wens heb gehad om deze in het kader van mijn transitie te laten verwijderen.” Zonder verder onderzoek te doen naar de oorzaak van de pijn werd Brand toen weer naar huis gestuurd.
Omdat Brand niet de zorg kreeg die hij nodig had, is hij daarna naar een andere gynaecoloog gegaan die hem wél lichamelijk onderzocht. “Bij het bekijken van mijn baarmoeder bleek dat ik drie grote – gelukkig goedaardige – tumoren had zitten. Daar schrik je dan wel van.”
Brand heeft daarna gelukkig de zorg gekregen die hij nodig had, maar wel vroegen wij ons af of dit vaker voorkomt bij trans mensen. Uit een survey dat we daarna verspreidden bleek dit inderdaad het geval.
gynaecologie
Van de 80 respondenten liet 60 procent weten wel eens discriminatie in de reguliere zorg te hebben meegemaakt. Met name vanuit de trans-masculine hoek klonken verscheidene verhalen over gynaecologie – net als bij Brand bleken er voor veel trans-masculine personen daar problemen te spelen. Zo laat een respondent weten dat de zoektocht naar goede begeleiding bij de zwangerschap heel moeilijk werd gemaakt omdat hij trans is.“Het eerste ziekenhuis gaf aan dat het hun verstandiger leek om dit door een specialist te laten doen – naar mijn weten is de gynaecoloog de specialist hierin. Een gynaecoloog van een tweede ziekenhuis liet mij weten dat ik niet zwanger kon raken, want ‘transgenders zijn onvruchtbaar door al die hormonen’.” Een andere respondent vertelt hoe menstruatieklachten niet serieus werden genomen. “De gynaecoloog gaf aan dat hij mij niet kon behandelen. Hij behandelde alleen vrouwen en ik ben geen vrouw.”
Daarnaast gaven trans personen aan dat de zorg die zij nodig hadden al snel in een psychisch hokje werd gestopt, met soms gevaarlijke situaties tot gevolg. “In 2020 belde mijn familie 112 omdat ik moeite had met ademhalen. De ambulance kwam, en een familielid deed het woord. Hij besloot te vertellen dat ik trans ben. Daarop zei de ambulanceverpleegkundige: ‘O ja, dat soort mensen hebben ook wel vaak psychische klachten hè?’ En weg waren ze daarna.”
Europees onderzoek
De survey van TNN geeft een momentopname van de uitsluiting die er door trans personen in de zorg wordt gevoeld. Echter is er al eerder in onderzoek op Europees niveau aangetoond dat deze uitsluiting op grotere schaal wordt meegemaakt. Onderzoek van de European Union Agency For Fundamental Rights (FRA) wijst uit dat transgender personen ongelijke behandeling in de zorg tegenkomen. Punten die hierin worden benoemd zijn onder andere ongepaste nieuwsgierigheid van hulpverleners, het negeren van de behoeftes van trans personen en het onder druk worden gezet worden om medische of psychologische tests te ondergaan. Bovendien ervaren transgender personen angst en schaamte bij fysiek onderzoek van hulpverleners.
Brand is met zijn klacht uiteindelijk naar het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam (MDRA) gegaan, en zij hebben nu een zaak met hem gestart tegen het desbetreffende ziekenhuis. Op 15 maart is er een hoorzitting van het College voor de Rechten van de Mens over de discriminatie die Brand heeft meegemaakt.
Het MDRA krijgt niet vaak meldingen van trans personen over uitsluiting in de zorg. “In de afgelopen drie jaar zijn dat er echt maar een stuk of vijf”, geeft Merie Polkamp van MDRA aan, “maar wat je hier ziet binnenkomen is echt maar het topje van de ijsberg van wat er gebeurt.” Volgens Polkamp heeft dat te maken met twee belangrijke punten: “Wanneer je een melding doet, moet je het voorval weer herbeleven, wat voor veel mensen heel vervelend kan zijn. Daarnaast kan ‘discriminatie’ als een heel grote en zware term worden gezien, waardoor mensen er niet altijd bewust van zijn dat zij hun ervaringen met uitsluiting, pesten of belediging kunnen melden bij het MDRA.”
zorgplicht
Bij TNN betreuren we het dat er op zo’n brede schaal uitsluiting wordt gevoeld door transgender personen. Aike Pronk, bestuurslid zorg en welzijn geeft aan: “Wij pleiten ervoor dat er veel meer aandacht nodig is voor de bejegening van trans personen.” Daarbij is aandacht voor bewustwording bij zorgverleners belangrijk – zij hebben een zorgplicht en mogen geen zorg weigeren als iemand toevallig transgender is. Uit onderzoek is al eerder gebleken dat trans mensen over het algemeen een fors slechtere gezondheid hebben dan cis mensen – deze survey laat zien dat uitsluiting daar een mogelijke bijdrage aan levert.”
Norah van Mello werkt als gynaecoloog bij het Amsterdam UMC en is inhoudsdeskundige op het gebied van genderzorg binnen Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Volgens Van Mello staat gynaecologie aan het begin van het proces om veranderingen door te voeren om genderinclusieve zorg aan te kunnen bieden. “Het is goed om te realiseren dat er historisch weinig noodzaak is geweest voor deze zorg omdat er door de wetgeving die in 2014 is afgeschaft nagenoeg geen transgender personen zwangerschappen ondergingen of anticonceptie nodig hadden.” Van Mello werkt zelf veel met transgender personen binnen het genderteam van het Amsterdam UMC, waar volgens haar de gynaecologische zorg wel ruimte biedt voor transgender personen. “Nu moeten we met deze kennis mensen gaan opleiden. We vinden gelukkig veel mensen die ervoor open staan, maar we zijn er zeker nog niet.” Via folders en congressen probeert Van Mello de benodigde informatie met haar collega’s te delen.
Het minsterie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport laat weten dat zij fel tegen discriminatie in de zorg zijn. “Uitsluiting van mensen, puur vanwege het feit dat zij tot de LHBTIQ+ gemeenschap behoren, keuren wij ten zeerste af.” Daarnaast wordt aangegeven dat ze “incidenteel verhalen over discriminatie” langs horen komen. “In dergelijke gevallen raden wij altijd aan dat mensen daarover contact zoeken met het Landelijk Meldpunt Zorg.”
“Zorgverleners hebben een zorgplicht en mogen geen zorg weigeren als iemand toevallig transgender is”
Wij zijn van mening dat er meer aandacht moet komen voor transgender lichamen in opleiding en nascholing. Opleidingen binnen de gezondheidszorg moeten bewuster omgaan met gender, het gesprek aangaan en zich laten adviseren door mensen die hier verstand van hebben – denk daarbij bijvoorbeeld aan organisaties als TNN, Transvisie en Treat It Queer. Zij kunnen helpen inzichtelijk te maken waar trans mensen tegenaan lopen.
Daarnaast is het belangrijk om discriminatie en uitsluiting in de zorg te melden bij punten als het MDRA waar Brand naartoe is geweest, zo beaamt ook Merie Polkamp. “Wij kunnen een luisterend oor bieden en bovendien direct in actie komen – denk daarbij aan het in gesprek gaan met de betreffende organisatie of persoon. Daarnaast is het heel belangrijk om meldingen te doen omdat wij zo zien wat er speelt in de samenleving. Ieder jaar brengen wij onze cijfers naar buiten, wat voor de politiek een belangrijk aanknopingspunt is om beleid te maken”, aldus Polkamp.
Brand beaamt dit punt zelf ook. “Deze hele procedure is een zwaar proces, maar ik hoop dat het als een voorbeeld gaat dienen – dat andere trans personen dit zien en in het vervolg ook denken: dit accepteer ik niet.”
Door: Kris van der Voorn
Heb jij ook discriminatie of uitsluiting meegemaakt? Meld dit dan hier of ga naar een meldpunt voor discriminatie bij jou in de buurt.
Afbeelding (cc) The Gender Spectrum Collection