Op dit moment ligt er een wetsvoorstel waarmee transgender en intersekse mensen eenvoudiger de geslachtsvermelding op hun ID-bewijs kunnen aanpassen. 16-minners kunnen dan ook hun vermelding aanpassen. Zij moeten samen met hun ouders nog wel langs de rechter.
Het wetsvoorstel maakt een einde aan de zogenaamde ‘deskundigenverklaring’ als vereiste voor wijziging van de officiële geslachtsvermelding in bijvoorbeeld het paspoort en voor het eerst kunnen 16-minners samen met hun ouders via de rechter hun geslachtsvermelding aanpassen. Transgender Netwerk Nederland is blij met het wetsvoorstel. Trans mensen vinden deze verklaring vernederend en betuttelend. Jongeren die allang sociaal in transitie zijn gegaan, kunne voorkomen dat ze uit de kast worden getrokken door hun papieren.
‘Er is geen enkele reden om wilsbekwame mensen naar een arts of psycholoog te sturen om de V in hun paspoort te wijzigen in een M of andersom’, aldus Transgender Netwerk, COC en NNID. ‘Trans en intersekse personen weten zelf prima wie ze zijn. De tijd dat men dacht dat trans mensen aan een stoornis lijden, ligt achter ons.’
Eenvoudig wijzigen van je geslachtsvermelding is belangrijk voor trans en intersekse personen. Met een verkeerde letter op je papieren krijg je dagelijks te maken met ‘bureaucratisch geweld’, zoals Human Rights Watch het noemt. In het ziekenhuis, als je een pakketje ophaalt en je ID moet tonen, op school of aan de grens: steeds is er angst voor vernedering, discriminatie en uit de kast getrokken worden.
Het wetsvoorstel, dat in 2021 werd ingediend door voormalig VVD-minister Sander Dekker (Rechtsbescherming), doet meer recht aan zelfbeschikking. Een scala aan mensenrechteninstanties roept Nederland op om de deskundigenverklaring te laten vervallen: van de Verenigde Naties, de Raad van Europa en het College voor de Rechten van de Mens tot de door Nederland onderschreven Yogyakarta Principles.
In onder andere België, Denemarken, IJsland, Ierland, Luxemburg, Malta, Noorwegen, Portugal en Zwitserland is het al zo geregeld. Daar vullen mensen een formulier in en na een wachttijd van een paar weken wordt de officiële geslachtsvermelding gewijzigd. Dat werkt prima, zo blijkt uit een evaluatie die de Nederlandse regering liet uitvoeren. Ook de deskundigen zelf vinden dat de verklaring afschaft kan worden.
Ook voor 16-minners
Het is positief dat ook 16-minners hun geslachtsvermelding kunnen wijzigen in dit voorstel. Artsen en genderdeskundigen schreven daarover op vrijdag 23 september 2022 een brief aan de Tweede Kamer. Daarin stellen ze: ‘Het is goed dat er (…) een mogelijkheid komt voor kinderen om hun geslachtsvermelding in overeenstemming te brengen met wie ze zijn. Het zal leed besparen bij kinderen die al vroeg in hun leven bewust zijn dat ze anders zijn dan de meeste leeftijdsgenoten.’
Ook mensenrechteninstanties als het VN-Kinderrechtencomité en de Nederlandse Kinderombudsvrouw vinden dat Nederland wijziging van de geslachtsvermelding mogelijk moet maken voor 16-minners. Met een verkeerde geslachtsvermelding op hun papieren worden jongeren dagelijks uit de kast getrokken. Bij het identificeren, op de digitale presentielijst op school en op bijvoorbeeld je zwemdiploma.
Het wetsvoorstel maakt het voor 16-minners mogelijk om via de rechter hun geslachtsvermelding te wijzigen. Die optie is er nu nog niet en daarom noemt de Kinderombudsvrouw dit een goede stap. Ze stelt dat kinderen een zitting bij de rechter vaak belastend vinden en de kosten van een rechtszaak niet voor iedereen betaalbaar zijn. Een laagdrempeliger procedure is daarom volgens haar in het belang van het kind. Daar sluiten Transgender Netwerk, NNID en COC Nederland zich bij aan.
Door een kleine groep tegenstanders werden de afgelopen tijd tal van ongefundeerde spookbeelden over het wetsvoorstel opgeroepen. Gezaghebbende instanties als de VN en het College voor de Rechten van de Mens stellen in glasheldere bewoordingen dat er géén bewijs is voor dit soort beweringen. Vrouwenrechtenorganisaties als Atria, WOMEN Inc., Bureau Clara Wichmann en UN Women Nederland steunen dan ook het wetsvoorstel, net als experts op het gebied van seksueel geweld en gendergerelateerd geweld.
Samen met COC en NNID willen we dat er ook een optie komt voor non-binaire en andere mensen om de geslachtsaanduiding te laten doorhalen, wat resulteert in een X op het ID bewijs. Dat regelt deze wet nog niet. Kamerlid Van Ginneken heeft daartoe een initiatiefwet aangekondigd.
De Tweede Kamer sprak voor het eerst op dinsdagavond 27 september 2022 over het wetsvoorstel. De voortzetting van het Kamerdebat is al een aantal keren verzet en in september 2023 is zelfs besloten de behandeling uit te stellen tot er een nieuw kabinet is aangetreden. Wil jij je juridische geslacht wijzigen? Daarvoor hoef je (nog) niet in behandeling te zijn bij een genderteam. Bekijk hier de stappen die je ervoor kunt zetten als je een v of m wilt, en bekijk hier de stappen als je een x wilt. Twijfel je of je wilt wachten tot de nieuwe wet er is? Bespreek het met mensen die je vertrouwt of bel ons als je tips wilt. Hier vind je de actuele planning van de behandeling van de wet.